GÜNDÜZ SƏFƏRƏLİYEV: “Mayor dedi ki, Şeylanlıdan gələn yolu partlatmaq lazımdır”
I HİSSƏ
Səfərəliyev Gündüz 713 saylı taborun 3-cü bölüyünün keçmiş döyüşçülərindəndir. 713 saylı taborun keçdiyi döyüş yolu qoca tarixin yaddaşına onsuz da həkk olunub, döyüşçülərin dilindən səslənən o günlərin xatirələrisə həkk olunan tarixin özünə şahidlik edir. Və bu tarix ən azından bu qəhrəmanların nəvə-nəticələrinin diliylə nəsildən nəsilə ötürüləcək.
...1992-ci ilin iyul ayının ortalarında Bakı şəhərində Bünyad Sərdarov küçəsində yerləşən qərargahdan müxtəlif yaşlarda 50-60 nəfərlə birlikdə Mehdi Rüstəmovun rəhbərliyi altında Murov dağından keçərək Kəlbəcər rayonunun Qamışlı kəndinə yola düşdük. Bizi orda əsgər cərgəsinə düzərək, hələ o vaxtlar polkovnik rütbəsində olan Zadir Rzayev qarşıladı. Bizim yoldaşların əksəriyyəti Laçın rayonundan olduğu üçün, bizə silah sursat verərək Laçın rayon istiqamətində olan mayor Süleyman Əhmədovun sərəncamına yola saldılar. Biz gecə ikən yola düşdük və səhər açılanda Laçın rayonunun Piçənis kəndinə çatdıq. Mayor Süleyman Əhmədovun əmri ilə bizimlə gələn döyüşcülərdən bir neçəsi 2- ci bölüyün tərkibinə yerləşdirildi. 2-ci bölüyü Vağazin kəndinə göndərdilər və biz Piçənis kəndində qaldıq. Orada olan postları təhvil götürdük.
2 gün sonra gecə təxminən saat 3-4 radələrində Vağazin kəndində atışma olduğu barəsində bizə məlumat gəldi. Biz gecəylə Vağazin kəndinə getdik.
Sarıbabadan aşıb gələn ermənilərlə atışdıqlarını bildirdilər.Biz bir neçə nəfərlə birlikdə təxmini 10-12 nəfər Sarıbaba istiqamətində erməniləri təqib etməyi qərara aldılar.
Biz Sarıbaba istiqamətində hərəkətə keçdik. İpək kəndinə qədər hər yeri müşahidə edərək ayaq izlərinin olmadığını müəyyən etdikdən sonra geri qayıtdıq...
”ÜÇÜNCÜ BÖLÜK GƏLƏNDƏN SONRA LAÇIN POLİSİ QOŞASU KƏNDİNƏ GETDİ”
2 gündən sonra 2-ci bölük Pircahan kəndində yerləşdi, 3-cü bölük tam tərkibdə olmadığı üçün hələ də Picənis kəndində qaldı. Pircahanda yerləşməkdə məqsədimiz Laçına hücuma hazırlaşmaq idi.
2- ci bölük Pircahana getdikdən sonra Mehdi əlavə qüvvə gətirdi və onların içərisində mənim dayım oğlu olan Ələsgər də öz maşını ilə gəlmişdi.
Mən Əhmədovun icazəsiylə dayım oğlunun maşınıyla Pircahana getdik. Biz Pircahanda 1-ci və 2-ci bölüyün uşaqlarıyla görüşdük. Gecə maşının işıqlarını yandırmaq təhlükəli olduğu üçün gecəyə qalmayıb Piçənis kəndinə qayıtdıq. Səhəri gün axşama qədər radoistansiyanın enerjisi tükəndiyi üçün heç bir əlaqəmiz olmadı. Səhəri gün Kəlbəcərdən radiostansiya üçün yeni batareya gəldi və biz 1-ci bölüklə əlaqə yaratdıq. Məlumat aldıq ki 2-ci bölük Hoçaz kəndinə girmişlər və orda xeyli erməni öldürmüşlər. Səhər tezdən olara dəstək üçün biz Pircahan kəndinə getdik.
Məlumat aldıq ki, bizim orda 7 qardaşımız şəhid olub və 2-ci bölük yenidən Pircahanda yerləşib. Səhərisi gün bizim bölük Picənisdən mayor Əhmədovla birlikdə Pircahana getdik, 1-ci və 2-ci bölüklər öz postlarını qurmuşdu. Laçın istiqamətində kəndin sol tərəfində uzun güney deyilən yerdə, çaya yaxın yüksəklikdə biz öz postumuzu qurduq.
“ERMƏNİLƏRİN YAXINLAŞMASINI GÖZLƏYİRDİK"
Biz Pircahan kəndinə gələrkən Piçənis kəndindən olan yoldaşlarımızla bir qədər mübahisə etdim. Onlardan təkcə Mamed bizimlə gəldi və bizimlə axıra qədər gedəcəyini də dedi. Biz Pircahanda olanda hər gün gecə və gündüz üzbəüz olan Bülüldüz kəndi ətrafında ermənləri müşahidə edirdik.
Avqust ayının 4-ündə Bülüldüz istiqamətindən ermənilər hücuma keçmişdi. Biz postların hamısında mövqelərimizi gücləndirəndən sonra müəyyən etdik ki, həqiqətən ermənilər magistral yolla bir maşın və bir UAZ-la Pircahan çayına tərəf sərbəst hərəkət etmədədilər. Qabaqda iki nəfər gəlirdi. Biz onların yaxınlaşmasını gözləyirdik. Pircahan çayına ən yaxın mövedə üçüncü bölüyün postları idi. Biz öz mövqeyimizdən çıxaraq çaya yaxın orta yol deyilən yerin əkin sahəsinin ayağına qədər irəlilədik və ermənilərin çaydan keçib yuxarı bizə tərəf hərəkət edəcəkləri movqeləri nəzarətə götürdük.
“BMP-NİN ATDIĞI MƏRMİ YOL İLƏ GƏLƏN DÖYÜŞÇÜLƏRİN ARASINA DÜŞDÜ”
Mən üzü çaya tərəf sağ tərəfdə lap aşağıda qoz bağlarına gələn yolu nəzarətə götürmək üçün özümə mövqe tutmuşdum. Mənim dayandığım yerdən qoz bağlarına gələn yolu və çayın o tayındakı yollarla ermənilərin gəlməsini çox aydın müşahidə etmək mümkün idi. Həmin vaxt birinci bölükdən olan döyüşçülər yaxın təpənin ayağındakı maşın yolundan keçib təpələrdə mövqe tutdular. Biz onlara yol ilə gəlməməyi xəbərdarlıq edənə qədər artıq onlar gərəkən yerlərdə öz mövqelərini möhkəmləndirmişdilər. Onsuz da bizim səsimiz heç onlara çatmırdı.
Bu zaman Bülüldüz bağının üstündə dayanan BMP dalbadal atəş açmağa başladı. Mənim başımın üstündən keçən mərmilər gözümün qarşısında yol ilə gələn döyüşçü qardaşlarımın ortasına düsdü. Mərmini öz gözlərimlə gördükdə dəhşətə gəldim və BMP-nin dayandığı istiqamətə maqazində olan güllələrin hamısını boşaltdım. Məsafə elə də uzaq olmadığı üçün zirehli texnikaya və onun ətrafına dəyən güllələr aydın görünürdü. Sonra yerimi dəyişərək Bülüldüz bağının qurtaracağı dərənin o tayındakı döngədə dayanmış UAZ maşınını və bu maşının yanında dayanmış ermənini hədəfə götürərək dayanmadan atəş açmağa başladım. Güllələrin maşına və maşının yanındakı adamın ətrafına düşdüyü aydınca görünürdü. O adam UAZ maşınının içinə soxuldu. Maşının qapısı da açıq qalmışdı, çox keçmədi ki, maşın sürətlə dərəyə girdi. Bundan sonra mən öz mövqeyimdən çıxıb əks tərəfi gülləbaran etməklə “Həcərin yeri”nin yuxarısındakı əvvəlki postumuza çəkilməyi məsləhət gördüm.
Belə hesab edirdim ki, bizim mövqeyimiz yüksəkdə olduğu üçün ermənilərin irəliləyəcəkləri halda onları yuxarıdan aşağı qırmaq bizim üçün asan olar. Bu vaxt birinci bölük öz döyüş mövqeyində idi. Və biz də öz mövqeyimizə çəkildik.
Araya sakitlik çökmüşdü. Kəlbəcərdən təzə çörək gətirmişdilər, ondan bizə də gətirdilər, elə həmin yerdə postda oturub nahar elədik. Uşaqlar mənə dedilər ki, gecə yatmamısan, hələ ki, sakitlikdir, get bir qədər istirahət elə. Mən yaxınlıqdakı palıd ağacının dibində uzanıb yuxuya getdim....
“VÜQAR HƏSƏNQULİYEVLƏ BİRGƏ ÇAYA KƏŞFİYYATA GETDİK”
Bir azdan məni oyatdılar, ermənilərin geri çəkildiklərini dedilər və biz qərargaha gəldik. Mayor Əhmədovdan məlumat almaq üçün qərargaha gəldim.
Əhmədov mənə bildirdi ki ermənilər də çaydadı. Mən ona bildirdim ki əgər ermənilər çaydadılarsa iki qranatamyot və məndən başqa üç nəfər silahlı şəxslə çayın aşağı istiqamətilə gedib “Seyidlər bağı” tərəfdən çayı keçməliyik. Bununla da düşmənin arxasına keçib onların texnikasını məhv etməyi öz boynuma götürürəm.
Əhmədov bununla razılaşmadı. Bu dəfə çaya kəşfiyyata getməyimi təklif etdim və mənimlə gedəcək ikinci şəxsi özümün təyin edəcəyimi xahiş etdim. Əhmədov bununla razılaşdı və mən təcili olaraq hazırlıq görərək özümlə gedəcək, sözümdən çıxmayacaq şəxsi Vuqar Həsənquliyevi götürməyi qərara aldım. Vüqarla birgə çay istiqamətində yola düşdüm. Çayın yaxınlığında “Orta bağ”a enən yolun üstündə “Sarı yeniş” deyilən ərazini bir qədər izlədikdən sonra çaya yaxın axırıncı təpənin üstünü müşahidə etdik. Vuqara oraya nəzarət etmək, kimisə görəcəyi təqdirdə atəşlə mənə xəbərdarlıq etməsini bildirib irəliləməyə başladım. Əvvəlcə sol tərəfdəki təpənin qabağına keçərək hər iki tövləyə nəzarət etdim. Sonra irəliləməyə başladım, təzə tövlənin üst tərəfində “Tikanlı zəmi”nin qırağında izlərə rast gəldim. Bu izlər öncəki gün burada biz tərəfə atəş açan ermənilərin izi idi. Sonra çaya tərəf endim, tövləyə çatmamış üst tərəfdə yerləşən ferma işçisi Mirəsdənin evinə girdim...
“MÜHASİRƏYƏ DÜŞƏRƏMSƏ NƏ EDƏCƏYİMİ PLANLAŞDIRMIŞDIM”
...Mən çaya enərkən ətrafda qaratikan kollarının arxasında gizlənsəm də, bu, elə də etibarlı deyildi. Tövlənin sağ tərəfində ocağın tüstüsü görsənirdi. Buna görə güman etdim ki, ermənilər texnikanı tövlədə saxlayıb, özlərisə ocağın yanındadılar. Evə girməyi qərara aldım. Əvvəlcədən mühasirəyə düşərəmsə nə edəcəyimi planlaşdırmışdım. Bir necə dəqiqə müşahidə etdikdən sonra oradan çıxaraq cəld hərəkət edib tövlənin baş tərəfinə gəldim. Qapının arasından tövlənin içini nəzərdən keçirdim. Orada heç kim yox idi. Sonra qabaq tərəfə çıxdım, orada da heç nə görmədim. Yaxınlaşanda böyük qoz kötüyün tüstüləndiyini gördüm. Və əmin oldum ki burda heç kim yoxdur. Sonra tövlənin qabağındaki daşın üsdə oturub siqaret çəkdim. Bərk kədərli və hirsli olduğum üçün böyüdüyüm bu doğma yerlərə kəşfiyyatçı kimi gəlməyim mənə çox təsir edirdi. Bərk susadığım üçün bağa girdim və xeyli alma yığdım, körpüyə tərəf gedib, oraları müşahidə etdim. Tanklar çaydan bəri keçməmişdi, hər yeri nəzarətdən keçirərək geri qayıtdım. Vüqarla birgə öz mövqeyimizə təxminən yüz metr qalmış başımızın üstündən “Humayqaçan dərə”dən atılan qrad mərmisinin iki partlayışının səsi gəldi. Mərmi “Orta bağ”ın o tayındakı qəbiristanlığın yanındakı əkin yerinin qırağına düşdü. İkinci mərmi Bülüldüz kəndinin sol tərəfinə, sonra kəndə, növbəti mərmi isə “Bülüldüz yarması”ndan keçən yolun içinə düşdü. Daha sonrakı mərmilərsə Laçın istiqamətinə atıldı.Təxminən yarım saat sonra Laçın tərəfdən qrad mərmiləri yağış kimi yağmağa başladı. Atəşin haradan atıldığı dəqiq görsənirdi. Laçın rayon meşə idarəsinin alt tərəfindəki döngədən atılırdı. Ancaq atəşlərin heç biri dəqiq olmadığı üçün kəndin ətrafına və məktəbdən yuxarı düşürdü.Təxminən 15-20 atəş açıldı.
“TOPLARLA BÜLÖVLÜK İSTİQAMƏTİNDƏ GERİ ÇƏKİLDİLƏR”
Bir qədər sakitləşəndən sonra kəndin yuxarısında 3 gün əvvəl briqadadan gələnlər yerləşdirdikləri ərazidən toplarla Bülövlük kəndi istiqamətə geri çəkilməyə başladılar.
Bizim döyüşçülər arasında panika yarandı. Lacına xeyli miqdarda texnika ve qosunla ermənilərin hücuma keçəcəkləri danışılırdı. Bizim döyüsçülər geri çəkilməyə basladılar. Bizim 3-cü bölük Alıqulu istiqamətində hərəkət edərkən “Sarı yoxuş”un başında mən maşından düşüb “getmirəm” dedim. Uşaqlarla bir qədər mübahisə etdim. Bu vaxt Mehman mənə yaxınlaşaraq acıqlandı və məni maşına otuzdurdu. Biz Bülövlük kəndinə gəldik. Mən topları orada gördükdə əsəbiləşib onlara yaxınlasdım. Onların nə üçün atəş açmadıqlarını və nə üçün geri cəkildiklərini soruşduqda onlar bildirdilər ki, “3 gündür komandirimiz mərmi gətirməyə gedib, hələ də gəlib çıxmayıb”. Bu zaman Rafiq mənə yaxınlaşıb sakitləşdirərək Kamran bəyin həyətində yığışan döyüsçülərin yanına gətirdi...
II HİSSƏ
“Mayor dedi ki, Şeylanlıdan gələn yolu partlatmaq lazımdır”
...Biz Bülövlük kəndində qərara gəldik ki, briqadaya Zadir (ona Zaur desələr də, əsil adı Zadir idi) Rzayevin yanına gedək və bizi texnika ilə təmin etməyini xahis edək. Biz yola düsdük.
Axsam düsəndə Ərikli kəndinə catdıq. Orada xeyli canlı quvvə və bir necə texnika da var idi. Səhəri gun mayor Əhmədov bizə bildirdi ki, texnika və əlavə canlı quvvə olacaq, siz geri qayıdın.
Və biz Bülövlük kəndinə qayıtdıq.Toplar səhərisi gün “Qaşqa tələ”də qurasdırıldı. Və biz Pircahana qayıdası olduq. Bizim bölük Pircahana getdi,mən isə briqadadan UAZ maşınla gələn adını və vəzifəsini unutduğum Bakı ruslarından olan mayoru Qoşasuya, polislərin yanına apardım.
Həmin adını unutduğum mayor mənə bildirdi ki, Şeylannı kəndindən gələn yolu partlatmaq lazımdır, cünki biz Lacına hücuma keçərkən o yol ilə dusmən bizim arxamiza keçə bilərdi. Mən Qosasuya getdim və oradan polislərlə həmin deyilən yerə getdik. Masında olan bir neçə mina ilə yolu tam partlada bilmədik və geri qayıtdıq. Səhəri günü mənim mamam oglu Əvəzin “Qaz 66” masını ilə xeyli mina ilə həmin yerə qayıtdıq.
Yolu dağıdib və ətrafdan keçilə biləcək yerlərə minalar basdırdıq. Sxemi cəkərək geri qayıtdıq. Həmin rus mayor mina qoyulan ərazinin çertyoju çəkilən sxemi mənə verib briqadaya qayıtdı. Mən isə Pircahana gəlib o rus mayorun verdiyi sxemi olan kağızı mayor Əhmədova verdim...
Bizim döyüşçulər əvvəlki qaydada bir neçə gün postlarda nəzarət etdikdən sonra bizə belə bir əmr gəldi:
“Ağdərəyə getmək lazımdır, Kəlbəcər-Tərtər yolunu açmaq uçun orada canli quvvə azdır. Kəndi bir neçə dəfə boşaltsalar da canlı quvvə az oldugu üçün kəndi saxlaya bilmirlər”...
Bizim bölükdən olan döyüşçülər getmək istəmədilər. Bir neçəsi ilə mübahisə etdikdən sonra mən içəri girərək öz silah və sursatımı götürüb çıxdım və Füzuli Rzaquliyevə bildirdim ki, mən bir əsgər kimi əmri yerinə yetirməyə hazıram. Uşaqlardan bir neçəsi mənimlə razılaşdı və sonra qərara alındı ki, gediriksə, hamımız bir yerdə gedəcəyik....
“Erməni postlarından bizi güclü atəşə tutmuşdular”
Və biz iki maşın - ikinci və üçüncü bölük ilə yola düşdük. Biz axşam düşəndə Kəlbəcərə briqadaya çatdıq. Səhərisi gün təxminən 20-25 nəfər Kəlbəcər rayonundan olan döyüşçüləri də Zadir Rzayev bizim bölüyə əlavə etdi və bizə xeyli sursat verərək Ağdərə istiqamətinə yola saldı. Biz səhəri gun QOZLU (Vaquas) kəndinə qalxdıq.
QOZLUdan (Vaquasdan) Vəng və QIZILQAYA (Arutunaqamer) kəndinə gedən yolu nəzarətə götürdük. Səhəri gün, avqust ayının 21-də saat 1-də QIZILQAYA (Arutunaqamer) kəndinə hucuma kecəcəyimiz barədə əmr almışdıq.
Biz doyüsə hazırlasdıq.
Mayor Əhmədov bildirdi ki, bizim artilleriya kəndi daimi atəşdə saxlayacaq . Və biz dediyim kimi hucuma keçdik. Biz meşəyə girərkən kəndin kənarındakı qəbiristanlığın yanından ermənilərin səngərləri və postlarından bizi güclü atəşə tutdular. Mən ağacın arxasında özümə döyüş mövqeyi seçmişdim. Məndən təxminən iki metr aralıda nazik bir ağacın arxasında dayanmış, əslən Kəlbəcərdən olan oglanın qolundan və qıçından gullə dəydiyini gördüm.
Mən ona yaxınlaşa bilmədim, çunki mən dayandığım agaca həmin vaxt bir neçə gullə də dəydi. O agacın arxasında dayanmaq təhlukəli olduğu üçün yaxınlıqdakı yıxılmış boyuk ulas agacının dibindəki çalaya özümü atdım.
“Komandirimizin geri çəkilməklə bağlı əmrini eşidə bilməmişdik”
Bu vaxt həmin yaralını bizim uşaqlar geri apardı. Mən agacı aşıb onun dibində yaranmış dərin çalada olarkən Alməmmədov Füzuli də mənim yanıma gəldi. Biz oradan hərəyə bir neçə maqazin gullə atdıqdan sonra bizim döyüşçülərə komandirimiz Budağın geri çəkilməklə bağlı səsləndirdiyi əmri eşidə bilməmişdik. Gullə yağış kimi yağırdı. Füzuli mənə bildirdi ki, susamışam. Mən ona su verdim və dedim diqqətlə mənə qulaq as, bölük geri cəkilib, biz buradan çıxmalıyıq. Füzuliyə dedim ki, yaxınlıqdakı böyük agacın arxasına girməli və sonra oradan cəld olaraq yola çıxmalısan. Füzuli bildirdi ki, bir yerdə gedək. Mən ona dedim ki, ikimiz agacın dalında yerləsə bilmərik. Bir-bir getmək lazımdır. Bu vaxt ermənilərin atəsi bir az dayanmışdı. Füzulinin salamat yola çıxdığına nəzarət etdikdən sonra arxayın oldum ki, o, salamat, təhlukəsiz yerə çatdi. Mən də hazırlaşırdım ki, çıxam, bu vaxt təzədən gullə yağışı başladı. Hec agacın dibindən çıxmaq belə mümkün deyildi. Təxminən beş on dəqiqə atışma gedəndən sonra güllə səsləri kəsildi.
“Mən tanka yaxınlaşmaq istərkən...”
Atəs dayanmışdı. Mənim alt tərəfimdə təxminən on metr aşağıda bizim tanklar var idi. Sən demə qabaqkı tank minaya düşüb, arxada gələn şilkanısa vurublar, tankın yanındakılar isə ermənilərmiş.
Mən tanka yaxınlasmaq istəyərkən onların danışıqlarından basa düşdüm və yerimə qayıtdım. Təxminən iki uc dəqiqə ərzində vəziyyətdən necə cıxmağım barədə fikirləsdim. Ermənilərinsə məndən xəbərləri yox idi, maqazinləri tez dəyişmək ucun çıxardım və məndə olan qranatı döyüş vəziyyətinə hazırladım.
Meşə qalın oldugu üçün qranatı yuxarıdan atsam agaca dəyib yanıma düşəcəyini güman etdim. Agacların arası ilə sürünüb aşağıdan tankın yanına, yolun icinə qumbaranı tulladım. Heç birinci qumbara partlamamış ikincisini də tullayıb özüm cəld hərəkətlə geriyə sıçrayıb oradan uzaqlaşdım. Yolu keçərək böyük bir daşın dalında mövqe tutdum. Bu vaxt yaxınlıqdakı daşın arxasında ikinci bölükdən olan Sumqayıtdan gəlmis, əslən maştağalı, adını unutduğum oğlanla birgə bir neçə dəqiqə yola nəzarət etdik. Bizim uşaqlar ona “Hacı Əbdül” də deyirdilər. O, bildirdi ki, qabaqda bizimkilər var. Bu vaxt yol ilə 4-5 nəfərin bir yaralını gətirdiklərini gördüm, Mehdi də onlarla idi, yaralısa şilkanın sürücüsü idi. Onlara komək etdik və geri çəkildik. Mən usaqların yanına çatanda Füzuli məni görcək çox sevindi və qucaqladı...
İGİD TEYMURLU
Tv 713. az
